Datum: 23-06-2001Pagina: 49Rubriek: Ophef

``Ik hoop zo snel mogelijk met pensioen te kunnen en beloof dat ik daarna geen stap meer in de buurt van de letterenfaculteit zal zetten. Dit is het einde van de rol van de Leidse taalkunde in de wereld.''

Aldus Frits Kortlandt, hoogleraar Balto-Slavische taalkunde en descriptieve en vergelijkende taalwetenschappen, en in 1997 winnaar van een Spinozaprijs. Hij reageerde op het besluit van de Leidse letterenfaculteit dat de opleiding Vergelijkende taalwetenschap (VTW) hard treft. VTW mag geen apart Bachelor-programma verzorgen in het nieuwe BAMA-onderwijs, dat in september 2002 zal ingaan. De huidige eenjarige propedeuse, met daarna drie jaar doctoraalstudie, wordt in die nieuwe opzet vervangen door een driejarige zelfstandige bachelorfase gevolgd door een één- à tweejarige masters. In de aanloop maar het BAMA-model koos de Leidse letterenfaculteit vorige week vrijdag voor een breed opgezet taalwetenschappelijk BA-programma onder eindverantwoordelijkheid van de huidige opleiding Algemene taalwetenschap (ATW). VTW, aldus het faculteitsbestuur, past beter in een tweejarige mastersopleiding.

Het liefst had de faculteit VTW en ATW in één opleiding gestopt, maar vanwege de volstrekt verschillende uitgangspunten en werkwijzen van de opleidingen was dit onhaalbaar. Waar ATW zich buigt over theoretische taalstructuren, geeft VTW het primaat aan de blote taalfeiten zoals deze zich bijvoorbeeld in veldwerk aan de onderzoeker voordoen. Kortlandt: ``Bij de theoretisch taalkundigen wordt het afwijkende onder de mat geveegd, dat is zogenaamd niet belangrijk. Veel theoretici, die eerst neerlandicus of anglist waren, beheersen maar een beperkt aantal talen. Mijn promovendi kennen er allemaal zes of zeven, dat is hier doodnormaal. Dat schept toch een andere horizon voor je werk.''

Op dit moment heeft Leiden driejarige `kopstudies' (opleidingen na een propedeuse) voor ATW en VTW, waarbij de laatste is gesplitst naar taalfamilie: Indo-Europees, Altaïsch, Sino-Tibetaans, Afro-Aziatisch, etc. Kortlandt: ``Het gaat daarbij uiteraard om zeer kleine aantallen studenten. Maar het zijn wel zeer goede studenten, want je moet een groot aantal talen kennen om mee te kunnen doen en zo'n drempel werkt zeer sterk selecterend.''

Voor de aanstaande BA-opleiding lagen er drie voorstellen op tafel. Dat van ATW stelt geen specifieke eisen aan de talenkennis. Bij VTW bestudeert de student drie talen intensief, bijvoorbeeld Engels, Russisch en Chinees, of de combinatie Tibetaans, Swahili en de indianentaal Quechua. En ook was een voorstel tot een BA-opleiding Indo-Europees ingediend, waarbij het eerste jaar vooral aan Sanskriet en Grieks besteed wordt (grotendeels uit te besteden aan Leidse indologen en classici). Het eerste plan is gehonoreerd, het tweede verworpen en het derde is door het faculteitsbestuur in beraad gehouden.

Hoewel de letterenfaculteit fors moet bezuinigen en de `kleine letteren' niet langer zijn beschermd, is het geld volgens Kortlandt niet de drijfveer. ``Het gaat om voorzieningen die grotendeels al bestaan binnen de areale voorzieningen [talen en culturen van China, van Zuid-Azië, etc; red]. Daarnaast is er in het kader van de `vernieuwing' geld genoeg voor nieuwe opleidingen als `management', `Europese studies' en `informatica', die in het hoger beroepsonderwijs en niet in de letterenfaculteit thuishoren. Wat speelt is de onwil van het faculteitsbestuur om unieke voorzieningen van het hoogste niveau te handhaven.''

...EN BAD MONEY

Sinds het `kordon van Staal', dat de letterenopleidingen met weinig studenten bescherming bood, in de praktijk niet meer functioneert, ziet Kortlandt geen mogelijkheid meer om de kleine vakken overeind te houden. ``Alles wat een beetje moeilijk of afwijkend is, wordt over de rand geduwd omdat er niet genoeg studenten op afkomen en het dus te weinig geld oplevert. Bad money drives out good money, zoals de economen zeggen: als je `taalkundige' kunt worden zonder dat je je op niveau met een taal bezig hoeft te houden, is dat wel zo makkelijk. Waarom zou je geen sociologie van de Arabische wereld kunnen studeren zonder Arabisch te kennen? Volgende stap: waarom zou je geen Amerikanistiek kunnen studeren zonder Engels te kennen? Hoe kan het dat Oude Geschiedenis wél voldoende studenten trekt? Heel eenvoudig: ze hoeven geen Grieks of Latijn meer te kennen! Zo kweken we `afgestudeerden' die geen toegang tot het bronnenmateriaal hebben, maar wel een grote mond opzetten omdat ze de `theorie' bestudeerd hebben.''

Schermen met een tweejarige masters voor VTW biedt - nog afgezien van de vraag of die er überhaupt komt - volgens Kortlandt geen soelaas. ``Het probleem van een MA is dat de voorbereidingstijd veel te kort wordt: in één of twee jaar is het niet goed mogelijk om het hele scala van relevante taalfeiten te overzien. Dat betekent dat studenten binnenkort geen onderzoek meer zullen kunnen doen omdat de basiskennis ontbreekt. Daarmee vervalt ook de zin van een MA. Ik kan alleen maar hopen dat het faculteitsbestuur alsnog toestemming zal geven voor een BA-opleiding Indo-Europees. De rest verdwijnt dan, helaas, en daarmee de goede naam van de Leidse letterenfaculteit in het buitenland. De Leidse VTW is uniek in de wereld, het faculteitsbestuur begaat een historische vergissing.''  

Op dit artikel rust copyright © 2000 PCM Interactieve Media b.v., resp. de oorspronkelijke uitgever en/of de auteurs.